2. Risico's

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 15 miljoen.

Begin 2020 zijn we geconfronteerd met de uitbraak van corona wat al snel tot een pandemie leidde. De gevolgen van de crisis  raken nagenoeg alle beleidsvelden. We hebben maatregelen getroffen om de stad overeind te houden. In 2020 is € 15 miljoen vrijgemaakt uit het eigen vermogen. Ook het Rijk is gekomen met steunpakketten. De rijkscompensatie, ontvangen via de circulaires, en de eigen middelen zijn gestort in de saldireserve specifiek. De raad en het college hebben besloten over de inzet om de maatregelen te bekostigen en financiële gevolgen op te vangen.  Eind 2020 resteert een bedrag van € 11,1 miljoen in de reserve voor 'coronamaatregelen'. Tegelijkertijd is Nederland eind 2020 in een volledige lockdown terecht gekomen. Dit zal  in 2021 nog aanzienlijke financiële effecten met zich meebrengen en vraagt om aanvullende maatregelen die ten laste van dit budget zullen komen. Bovendien is er onzekerheid over de (middellange)-termijn effecten voor de stad van deze crisis en is onzeker hoever de steunpakketten van het rijk zullen reiken. We houden dan vooralsnog binnen de risico's ook rekening met de mogelijkheid dat opnieuw een tranche van maximaal € 15 miljoen vrijgemaakt moet worden binnen het eigen kapitaal om de gevolgen van de crisis op te kunnen vangen.

Nieuw, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 10 miljoen.

In februari 2020 besloten de beheerders van het gemeentefonds de invoering van het gemeentefonds- nieuwe-stijl met een jaar uit te stellen tot 2022. Reden daarvoor was dat met name het verdeelmodel dat is ontwikkeld voor de klassieke taken – alles behalve het sociaal domein – onvoldoende werd bevonden. Op aangeven van Binnenlandse Zaken zijn vervolgonderzoeken ingesteld. Intussen heeft het VNG-bestuur de beheerders van het gemeentefonds laten weten dat er pas sprake kan zijn van een herverdeling van middelen als dat gepaard gaat met een oplossing van de totale financiële pijn van gemeenten, de koek moet groter. Dit alles heeft geleid tot vertraging in de procedure en het moment van besluitvorming, waardoor het besluit tot invoering van een nieuw verdeelmodel nu wordt overgelaten aan een nieuw kabinet, dat tegelijkertijd besluiten kan nemen over verlichting van de financiële positie van gemeenten. Mogelijke invoering van een nieuw verdeelmodel is daarom niet eerder aan de orde dan in 2023. Het herijkingsvoorstel ligt april 2021 ter consultatie bij de Raad Openbaar Bestuur. Hoewel Eindhoven uit de presentatie van voorlopige herverdeeleffecten naar voren kwam als voordeelgemeente, kan dit resultaat nog veranderen, omdat BZK waarschijnlijk het herijkingsvoorstel op basis van het advies van ROB nog gaat aanpassen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot € 8,5 miljoen.

In opmars naar de begroting 2021 hebben we de kwetsbaarheden in onze begroting per programma in kaart gebracht. We zien kwetsbaarheden op de volgende vlakken: opwaarste druk op het loongebouw door krapte op de arbeidsmarkt, rentestijgingen en prijsstijgingen van aanbestedingen op (middel)langere termijn en het mogelijk maken van de groei (schaalsprong) van de stad. In lijn met de begroting 2021 houden we hiervoor maximaal € 8,5 miljoen ruimte binnen het weerstandsvermogen beschikbaar.

Bestaand, schadekans: waarschijnlijk, risicobedrag: € 2 miljoen.

In de afgelopen drie jaar is er regelmatig sprake geweest van schade als gevolg van droogte en stormen. Schade vindt plaats aan zowel bomen als beplanting, maar de gemeente maakt ook extra kosten voor het opruimen van de bomen en beplanting. Het maximale risicobedrag is gebaseerd op de schade van de afgelopen jaren. Naar verwachting zal extreem weer vaker voorkomen. Bij vervanging van beplanting en bomen wordt wel zoveel mogelijk rekening gehouden met risico's van droogte en stormen, zodat de nieuwe beplanting en bomen beter bestand zijn hiertegen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 10 miljoen.

Betreft onder andere: uitname Wlz en doordecentralisatie bij Beschermd wonen en onvoorspelbaarheid macrobudget en verdeelsystematiek BUIG.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,5 miljoen.

De afgelopen jaren is geïnvesteerd in het stabiliseren van het aantal binnenkomende bezwaar- en beroepsprocedures en klachten en het wegwerken van de achterstanden. Eerdere nieuw vastgestelde beleidsregels met een grote impact voor inwoners, zorgen nog steeds voor een meer dan gebruikelijk aantal binnenkomende bezwaar- en beroepschriften. Ook nieuw type bezwaar- en beroepschriften bijvoorbeeld als gevolg van diverse coronamaatregelen zijn van invloed op de werkvoorraad. Met de huidige capaciteit lopen de doorlooptijden van de bezwaarprocedures op met het risico op toenemende dwangsommen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 2,5 miljoen.

De curator van de failliete voormalig asbestsaneerder van het TR Ketelhuis Eindhoven, heeft in 2017 een claim ingediend bij de gemeente. De rechtbank heeft 4 september 2019 uitspraak gedaan. Het faillissement van Horyon  is niet veroorzaakt door de gemeente. Maar de gemeente heeft ten onrechte geweigerd de “meer-meerwerk” opdracht te verstrekken. De schade die daaruit voortvloeit moet in een aparte schadestaatprocedure  worden begroot. Er is dus nog geen concrete schadevergoeding toegewezen. De gemeente heeft op 28 november 2019 bij het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch hoger beroep ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank. Dit hoger beroep en nog een aantal aanverwante rechtszaken zijn lopende. De verwachting is dat het nog aantal jaar gaat duren voordat er een definitief vonnis ligt. Een inschatting van een reëel bedrag om te voorzien is derhalve op dit moment niet mogelijk.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: 5% tot 10% van € 1,58 miljoen.

Naar aanleiding van een eerste bestuursrechtelijke uitspraak van de Raad van State (8 februari 2017) zijn de gemeente en Lidl tot een minnelijke oplossing gekomen. Dit betreft een compensatie in natura, die is uitgewerkt in een vaststellingsovereenkomst (VSO), die beide partijen in maart 2019 hebben ondertekend. De bestuursrechtelijke procedure is hiermee per direct komen te vervallen. Echter, wanneer compensatie in natura door de gemeente Eindhoven niet slaagt, dient de gemeente Eindhoven Lidl in geld tegemoet te komen in een gefixeerde planschadevergoeding. Deze claim komt te vervallen bij het onherroepelijk worden van een nieuw bestemmingsplan voor de Hofdijkstraat. Planning: 4e kwartaal 2021.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 10 miljoen.

De externe risico's leiden ook tot effecten in de exploitatie en extra druk op de beschikbare budgetten. Hierbij kan worden gedacht aan de gevolgen voor de beheerbudgetten door grote strategische investeringen, wegvallende parkeerinkomsten door beleidskeuzes en herontwikkeling, druk op de veiligheidsbudgetten door groei van de stad. We houden, in lijn met de begroting 2021 10% van de normruimte beschikbaar om dit op te kunnen vangen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: €175.000 per jaar.

Per 1 januari 2016 is de Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen in werking getreden. De berekende VPB-last voor de periode 2016-2020 is voor een beperkt deel nog gebaseerd op aannames en interpretaties van de wet- en regelgeving. De meeste onderwerpen zijn inmiddels uitgekristalliseerd, maar op het punt van reclame-inkomsten is er nog een verschil van inzicht tussen belastingdienst en gemeenten. Vooralsnog nemen we een risico mee bij de berekening van ons weerstandsvermogen van afgerond € 175.000 per belastingjaar. De reclame-inkomsten bedragen per jaar ongeveer € 700.000, de toerekenbare kosten zijn minimaal.

Bestaand, schadekans: waarschijnlijk, risicobedrag: 0.5 tot 1.5 miljoen .

Het uitvoeren van wet- en regelgeving inspecties is (W&R), zoals asbest, legionella, brandveiligheid en overige veiligheid, in ons gemeentelijk vastgoed kan beschouwd worden als een reguliere taak van de gemeente. In 2020 heeft hier een verhoogde prioritering op plaatsgevonden. De bijbehorende inspecties worden op dit moment uitgevoerd en daarbij  bestaat de mogelijkheid dat naar voren komt dat er noodzakelijke en urgente maatregelen direct genomen moeten worden om aan de vigerende wet- en regelgeving te kunnen voldoen. Indien dergelijke zaken zich voordoen, zullen ze in de eerstvolgende P&C-product worden gemeld. Maatregelen die wel noodzakelijk, maar niet urgent zijn, zullen zoveel mogelijk worden opgevoerd in het MJOP en de financiële consequenties daarvan zullen worden vertaald naar de toekomstige begroting. De kosten van deze maatregelen, urgent en minder urgent, zijn op voorhand echter niet in te schatten.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,5 miljoen.

Als gevolg van lopende beroepszaken bestaat een risico voor de daadwerkelijke OZB-opbrengst, hier is geen voorziening voor. Of het risico zich voordoet is afhankelijk van rechterlijke uitspraken. Het kan leiden tot negatieve correcties van belastingjaren 2017, 2018, 2019, 2020 en 2021 in boekjaar 2021.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,765 miljoen.

Er is mogelijk sprake van een niet verrekenbaar btw-risico bij ProRail, dat (deels) door de gemeente moet worden gedekt. De fietsenstalling wordt gebouwd onder de voorwaarden van het actieplan fietsparkeren, dat landelijk opereert. Het actieplan fietsparkeren raakt dan ook een groot aantal Nederlandse gemeenten. De VNG heeft (in samenwerking met NS en ProRail) een brief met drie veel voorkomende situatieschetsen aan het ministerie van Financiën voorgelegd. Dit om te voorkomen dat elke gemeente zelfstandig naar de inspecteur moet of er een groot aantal identieke zaken aan de inspecteur van ProRail wordt voorgelegd. Met dit eenmalig voorleggen zouden alle gemeenten en ProRail duidelijkheid verkrijgen. Het ministerie van Financiën heeft de VNG gevraagd deze brief in te trekken. Reden hiervoor was een evident kasrondje in een van de scenario’s.
De casus fietsenstalling Neckerspoel achten wij (en ProRail) dusdanig afwijkend dat deze normaal gesproken akkoord bevonden moet worden. Er wordt echter geen garantie gegeven, aangezien fiscale wetgeving interpretabel is en de aandacht er bij de inspecteur van ProRail vanwege de VNG-brief op gericht is. Vandaar dat wij dit risico benoemen en willen dekken.
Het plan is gezamenlijk met ProRail de inspecteur van de belastingdienst alsnog te informeren en gaande het proces de btw regulier terugvragen. Wanneer de fiscus hier niet mee akkoord is zal ProRail in samenwerking met ons hier tegen in bezwaar gaan. Het risicobedrag wat hiervoor nu geraamd staat is € 1.530.900. Uitgaande van de verdeling 50% gemeente en 50% ProRail gaat het om € 765.450. De netto investering voor de gemeente zal met dit bedrag toenemen als de btw als niet verrekenbaar door de fiscus aangemerkt wordt.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 0,5 miljoen.

Parkeerterrein ‘t Eindje is geen gemeentelijk eigendom, maar het betaald parkeren op dit terrein wordt wel door de gemeente geëxploiteerd. De eigenaren van dit terrein hebben het contract over de exploitatie en het beheer van het terrein met ingang van 1 maart 2018 opgezegd, omdat ze van mening zijn dat er achterstallig onderhoud is. Op dit moment vinden daarover onderhandelingen plaats met de eigenaren. Voor een mogelijke extra onderhoudsimpuls is bij de 2e turap van 2017 een bedrag gereserveerd. De onderhandelingen over de onderhoudswerkzaamheden lopen, maar de eigenaren van  het parkeerterrein hebben ook de mogelijkheid om de exploitatie van dit parkeerterrein in eigen beheer te verzorgen. Als dat gebeurt, levert dat een structureel nadeel aan gederfde parkeerinkomsten op.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 2,5 miljoen.

Bij bruggen en viaducten die ouder zijn dan 20 jaar bestaat het risico dat de constructie niet meer voldoet aan de huidige verkeersintensiteit. Met visuele inspecties kan niet in beeld worden gebracht of de constructie voldoende is. Door middel van risicoanalyses wordt nader onderzocht of maatregelen noodzakelijk zijn.
Hierbij wordt getoetst aan het bouwbesluit. Indien hier niet aan voldaan wordt, wordt onderzocht op welke wijze er wel weer aan het bouwbesluit kan worden voldaan. Dit kan door het kunstwerk te vervangen, maar een aslastbeperking hoort in bepaalde gevallen ook tot de mogelijkheden. De risicoanalyses gepland in 2020 zijn uitgevoerd. De uitslag van de resultaten geven vooralsnog geen aanleiding om hier eventueel nader onderzoek naar te doen en/of acties op te ondernemen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,75 miljoen.

Met de reparatie van de wettelijke grondslag voor de subsidieverstrekking van Stichting Cultuur Eindhoven (SCE) is de casus Bibliotheek Eindhoven (BE) versus SCE een casus BE versus het college via SCE geworden. Hierover heeft de Commissie voor Bezwaarschriften (CvB) een advies aan het college van B&W gegeven. Het college heeft op basis van dit advies een Beslissing op Bezwaar (BoB) genomen. BE heeft de mogelijkheid tegen de BoB in beroep te gaan bij de Afdeling Bestuursrecht van de Raad van State (ABRvS). Het financiële risico als BE gelijk zou krijgen bij de ABRvS is volgens SCE circa € 750.000. Formeel is dit nu een financieel risico voor het college waar het tot nu toe (alleen) een financieel risico voor SCE was.

Bestaand, schadekans: mogelijk

Op basis van de nieuwe informatie van de claimanten is het onderzoek vervolgd en zal de restitutiecommissie komen met een nieuwe beoordeling. Wij zijn hiervan in afwachting. Het is onduidelijk wanneer het nieuwe bindend advies gaat komen. Dit nieuwe advies kan net als bij het eerste advies allerlei, en mogelijk langdurige, juridische en financiële consequenties hebben.    

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,25 miljoen.

De btw-sportvrijstelling is met ingang van 1 januari 2019 aangepast. Het betreft een aanpassing door het ministerie van Financiën op grond van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. Hierdoor is het gelegenheid geven tot sportbeoefening door gemeenten weer vrijgesteld van btw. Dit kost de gemeente geld omdat ze de betaalde btw op onder andere investeringen in sportaccommodaties (alsmede onderhoud en exploitatie) niet meer als vooraftrek kan terugkrijgen van de belastingdienst. Vanuit het Rijk (ministerie VWS) is hiervoor compensatie opgenomen. De compensatie voor gemeenten gaat via de specifieke uitkering sport (SPUK Sport). Aangezien er landelijk een (maximaal) plafond geldt voor de compensatie via de (jaarlijkse) specifieke uitkering, wordt het onderwerp als risico aangemerkt. De vaststelling van de specifieke uitkering sport 2019 heeft inmiddels plaatsgevonden (ter info: voor gemeente Eindhoven betrof dit een bedrag van €2.652.986). Over 2019 is volledig gecompenseerd (m.a.w. het landelijk plafond 2019 was toereikend). De aanvraag voor de specifieke uitkering sport 2020 is voor 1 maart 2020 ingediend. De vaststelling van de specifieke uitkering sport 2020 vindt naar verwachting eind 2021/begin 2022 plaats. Tot moment van (definitieve) vaststelling van de uitkering voor het betreffende jaar bestaat er vanwege het plafond onzekerheid of volledige compensatie plaatsvindt. Het vermelde risicobedrag heeft betrekking op het risico i.v.m. het landelijk plafondbedrag.
Daarnaast is continuïteit van de regeling 'spuk sport' een risico. De regeling spuk sport geldt vooralsnog t/m 2023. Vanuit het rijk is nog geen duidelijkheid gegeven op welke wijze de regeling na 2023 gecontinueerd gaat worden (ter info: over 2019 is de compensatie voor de gemeente Eindhoven vastgesteld op €2.652.986)

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 5 miljoen.

Betreft regeling die personen voor Wmo en Jeugd recht geeft op een bijdrage indien zij voldoen aan bepaalde criteria. Het kenmerkende van deze regelingen is dat de uitgaven ervoor en het aantal gebruikers ervan niet gelimiteerd zijn.

Nieuw, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 6 miljoen.

Betreft het toekennen van zwaardere en/of duurdere indicatiestelling bij Wmo en Jeugd (o.m. via de medische verwijsroute).

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 1,5 miljoen voor Eindhoven.

Er speelde een geschil tussen Attero en de Brabantse gewesten die in de Vereniging van contractanten (VvC) zijn verenigd. Dit geschil ging over de garantieplicht van aanlevering van brandbaar restafval over het jaar 2015 tot en met januari 2017 en is tot een eindvonnis gekomen. Het eindvonnis geeft aan dat de Brabantse gewesten zijn verplicht tot het betalen van een naheffing van € 15 miljoen voor minder levering, waarvan € 5,1 miljoen voor de 21 gemeenten in MRE-verband. Er is door de Brabantse gewesten een procedure gestart bij het Gerechtshof om het vonnis te vernietigen. De uitspraak van deze procedure wordt 29 juni 2021 verwacht.
De gemeente Eindhoven heeft binnen het aandeel restafval van de 21 MRE-gemeenten nagenoeg ongewijzigde hoeveelheden afval aangeleverd aan Attero. En stelt zich op het standpunt dat bij een succesvolle claim van Attero aan het MRE de bijdrage van de gemeente Eindhoven nihil is. Dat is tot nu toe ook steeds zo uitgedragen. Het gecalculeerde risico is gezien het voorgaande 0. De mogelijke claim zal volgens de gemeente Eindhoven dan ook betaald moeten worden door de overige regiogemeenten die in betreffende jaren minder afval zijn gaan aanleveren. Indien Eindhoven toch zou moeten meedoen in een regionale verdeling van de claim, is het risico maximaal € 1,5 miljoen.
Binnen Eindhoven wordt voor deze vordering geen claim op de voorziening afvalstoffen gelegd.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 2 miljoen.

Er zijn voorbereidingskosten gemaakt voor de businesscase Renescience door de GR Cure. Deze voorbereidingskosten bestaan uit twee componenten: enerzijds de voorbereidingskosten die betrekking hebben op de toepassing van de Renescience -techniek en anderzijds de voorbereidingskosten die betrekking hebben op onderzoek naar een biovergistingsinstallatie en een bewerkingsmethode. Deze voorbereidingskosten zijn niet gedekt binnen de begroting van Cure. In 2019 heeft de GR Cure de samenwerking met Orstedt  om te komen tot de toepassing van de Renescience-techniek beëindigd. Dat betekent dat de GR Cure dit gedeelte van de voorbereidingskosten in 2019 als verlies heeft moeten nemen wat leidt tot een negatief vermogen van de GR Cure. Omdat op basis van de meerjarenbegroting van de GR Cure blijkt dat dit negatief eigen vermogen niet zonder extra bijdragen van de gemeenten kan worden ingelopen, hebben we een voorziening getroffen in de jaarrekening 2019 van Eindhoven ter grootte van het Eindhovense deel in het negatief eigen vermogen van de GR Cure (€ 0,8 miljoen).
Over het andere gedeelte van de gemaakte voorbereidingskosten (biovergisting en bewerkingsmethode) lopen we nog het risico dat deze toekomstig ook tot een verlies gaan leiden. Op dat gedeelte heeft het risico van € 2 miljoen betrekking (conform de begroting 2021 van GR Cure). In het coalitieakkoord is bepaald dat Eindhoven geen risicovolle participatie zal aangaan.

Bestaand, schadekans: mogelijk

Dankzij de door de minister getroffen snelheidsbeperkende maatregel op snelwegen (m.i.v. medio maart 2020 maximaal 100km/h), door Omgevingsdienst Zuidoost Brabant (Odzob) uitgevoerde gevoeligheidsanalyse en in provinciale context gemaakte afspraken over toedelen van stikstofruimte voor woningbouw, is het inmiddels duidelijk dat er voor geplande voorbereiding van woningbouw in Eindhoven vooralsnog geen belemmeringen zijn.
Voor bedrijven (bijv. parkeergarage P5 luchthaven) en bedrijventerreinen is deze duidelijkheid er nog niet. Daar resteert een risico (vertraging/no go) vanwege het afzeggen van de veevoermaatregel. Momenteel wordt op rijksniveau de discussie gevoerd of de sanering van varkenshouderij een oplossing voor het verkrijgen van stikstofruimte kan bieden. Voor dergelijke gevallen dient met de ARIUS-tool te worden aangetoond of ze wel of geen significant effect hebben op Natura2000 gebieden, en of er eventueel benodigde stikstofruimte verkregen dient te worden van de provincie. Eind 2020 is binnen de provincie zicht ontstaan op de contouren van de stikstofbank die nodig is om extern te kunnen salderen. Deze zal naar verwachting in het voorjaar van 2021 operationeel worden.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 16,7.

Een toelichting hierover is terug te vinden in paragraaf 3g - Grondbeleid.