3i. Duurzaamheid

Op het gebied van duurzaamheid hebben we voor onze gemeente een aantal concrete doelen vastgesteld in de KLimaatverordening:

• in 2030 gebruiken we 50% minder primaire grondstoffen en hebben we 55% CO ₂ gereduceerd t.o.v. 1990;
• in 2050 zijn we een circulaire stad en hebben we 95% CO ₂ gereduceerd t.o.v. 1990;
• met onze eigen organisatie geven we het goede voorbeeld en zijn we in 2025 100% uitstootvrij en duurzaam .

Om deze doelstellingen te behalen hebben we in 2020 vele acties ondernomen. In deze paragraaf geven we een nadere toelichting op de acties en projecten die we hebben uitgevoerd om een bijdrage te leveren aan de vastgestelde doelen. We doen dit voor de verschillende onderdelen:

• Energie en energietransitie
• Missie Europa
• Circulaire energie
• Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en woningbouw
• Mobiliteit
• Bedrijvigheid
• Bedrijfsvoering

Energie en Energietransitie

Klimaatplan 2021-2025
In 2020 is het Klimaatplan 2021-2025 vastgesteld door gemeenteraad. In dit plan zijn de concrete acties opgenomen die nodig zijn om de gestelde CO ₂ -reductiedoelen in 2030 te realiseren. Hierbij zetten we in op de drie ‘i’s’: Impact, Innoveren en Iedereen mee (inclusief). Onderdeel van de aanpak van het klimaatplan is een (in 2021 op te stellen) adaptieve uitvoeringsagenda.

Klimaatakkoord040
In 2020 hebben we voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd voor het Klimaatakkoord040. Dit zien we als een adaptief document in samenhang met de uitvoeringsagenda van het klimaatplan. In dit akkoord leggen we de klimaatdeals vast die we maken met partijen die grote impact hebben op de CO ₂ -reductie in de stad. Er zijn deals in voorbereiding op bedrijventerreinen De Hurk, De Run en Flight Forum en we bereiden deals voor op het gebied van evenementen, met het MKB en op het gebied van circulariteit. Het akkoord wordt de komende jaren steeds aangevuld met afspraken tussen de gemeente en partners.

Regionale Energie Strategie (RES)
Samen met de 20 andere gemeenten in de regio, de provincie, het waterschap en Enexis hebben we gewerkt aan de totstandkoming van de concept-RES van de Metropoolregio Eindhoven. Belangrijk onderdeel van de RES zijn de aantallen en globale zoekgebieden voor de in de regio te plaatsen windmolens en zonneparken. Daarnaast levert de RES input voor de TransitieVisiesWarmte die de gemeenten moeten opstellen en bundelt het de meest effectieve aanpakken voor energiebesparing. Het opstellen van een RES is een afspraak die gemaakt is in het landelijk klimaatakkoord. De concept-RES is op 1 oktober ingediend bij het Nationaal Programma RES en het Planbureau voor de Leefomgeving.

Transitievisie Warmte
In 2020 zijn we gestart met de voorbereiding van de Transitievisie Warmte. Experts en stakeholders zijn in dit traject betrokken. De gemeenteraad heeft de uitgangspunten voor de warmtetransitie vastgesteld: de drie principes Impact, Inclusief en Innovatie en een aantal uitgangspunten voor het reduceren van zoveel mogelijk CO ₂ . De raad heeft bijvoorbeeld voorwaarden gesteld aan biomassa en aan de uitrol van warmtenetten. Daarnaast zijn criteria vastgesteld voor het selecteren van buurten die een traject starten om aardgasvrij te worden. Tot slot is de raad geïnformeerd over de vervolgstappen om tot stadsbrede plannen voor de warmtetransitie te komen.

Warmte- en koudenetten
Op basis van een commissienotitie met een vergelijking van opties voor de lokale warmtemarkt, heeft de Raadscommissie een positieve grondhouding uitgesproken om te streven naar een overwegend publiek en particulier eigendom van warmte- en koudenetten. Dit is verder verwerkt in de Raadsnotitie Sturing en Eigendom Warmtenetten.

Buurtplannen aardgasvrij
In februari 2020 overhandigden de meedenkteams van respectievelijk de Sintenbuurt en de Generalenbuurt het Buurtplan Aardgasvrij aan wethouder Thijs. De bewoners van beide pioniersbuurten hebben ruim een jaar lang actief meegedacht hoe ze zich optimaal voor kunnen bereiden om het van het aardgas te gaan. Het resultaat is een plan met daarin concrete suggesties voor maatregelen die je nu al kunt nemen om je voor te bereiden op aardgasvrij wonen, zoals isoleren. In 2020 heeft de gemeente in deze buurten collectief burenadvies uitgevoerd en zijn collectieve inkoopacties georganiseerd. In 2021 worden deze gepresenteerd aan en uitgevoerd met de buurten.

Raadsbesluit proeftuin ’t Ven
Na twee jaar intensief voorwerk met alle belanghebbenden, heeft de gemeenteraad in december 2020 definitief besloten over de uitbreiding van het gemeentelijke warmtenet naar delen van de buurten ’t Ven en Lievendaal en over de inrichting van de gemeentelijke investeringen die daarmee gepaard gaan. Als één van de eerste landelijke proeftuinen, start Eindhoven in 2021 met de uitvoering van de proeftuin en de aanleg van een duurzaam warmtenet dat aardgas op termijn kan vervangen.

Aardgasvrije warmte in Woensel Zuid West
In Woensel Zuid West, bestaande uit 7 buurten, loopt mede op initiatief van de woningbouwcorporaties en Ennatuurlijk een haalbaarheidsonderzoek voor uitbreiding van het warmtenet van Ennatuurlijk. Dit onderzoek moet antwoord geven op de vraag of een warmtenet de oplossing is met de laagst maatschappelijke kosten voor (delen van) dit gebied. Een dynamisch begrotingsmodel is opgesteld waarin verschillende scenario’s in zijn doorgerekend.

Duurzame innovaties
Om de energiedoelstelling te realiseren zetten we in op innovaties om nieuwe (energie)technieken en ontwikkelingen te onderzoeken, verkennen en te testen. We participeren bijvoorbeeld in het Europese subsidieproject Heat Insyde. Dit project richt zich op de ontwikkeling en demonstratie van een innovatieve warmtebatterij voor consumenten. De batterij maakt het mogelijk om duurzaam opgewekte energie op een goedkope en efficiënte manier op te slaan, zodat die ook beschikbaar is op windstille en bewolkte dagen. Eindhoven is één van de drie Europese proeftuinen, waar de innovatieve warmtebatterij zal worden gedemonstreerd. In 2020 is gezocht naar deelnemers voor dit demonstratieproject en geschikte woningen. Op dit moment zijn er meerdere geïnteresseerden waar de batterij geplaatst mag worden.

Zonnewarmte voor bestaande stadswijken
Samen met Enpuls (onderdeel van Enexis) en bewonersinitiatief Duurzaam Prinsejagt hebben we een onderzoek afgerond naar zonthermie in combinatie met seizoensopslag voor de buurt Prinsejagt. Het energieconcept bestaat uit een kleinschalig collectief energiesysteem met zonnecollectoren op de daken van de deelnemers, ondergrondse seizoensopslag en een buurtwarmtenet. Het gedetailleerde systeemontwerp laat zien dat het energieconcept technisch haalbaar is, alleen de investeringen waren voor de betrokken partijen een brug te ver.

Klimaatnetwerk040
Begin 2020 is vanuit de gemeente onderzocht of er behoefte is aan een Klimaatnetwerk in Eindhoven. Veel verschillende (vrijwillige) organisaties zijn actief op het gebied van duurzaamheid. Inmiddels is er een lijst met 37 actieve organisaties. Veel van deze organisaties hebben aangegeven elkaar beter te willen leren kennen waardoor verbindingen kunnen worden gelegd, van elkaar kan worden geleerd en acties samen kunnen worden opgepakt. Verschillende activiteiten zijn ikv het klimaatnetwerk040 georganiseerd, waaronder een paar online brainstormsessies, een fysieke bijeenkomst en een digitale enquête om informatie te verzamelen over alle betrokken organisaties. In december vond de eerste casenight sessie plaats en ging over ‘hoe bereiken en betrekken we jongeren bij klimaatvraagstukken’. In 2021 wordt de samenwerking met The New Block uitgewerkt, een platform voor duurzame partijen en inwoners.

Missie Europa

In december 2019 heeft de Europese Commissie een nieuwe, groene focus in gang gezet met de Europese Green Deal. Parallel aan deze Green Deal heeft de Commissie vijf Europese ‘missies’ (moonshots) geformuleerd. Dit zijn aansprekende, maatschappelijk relevante missies waarin ‘de burger en zijn/haar leefwereld centraal staat’ en die duidelijk de ‘toegevoegde waarde aantonen van Europese investeringen in onderzoek en ontwikkeling.’ Eén daarvan is de missie rond 100 klimaatneutrale steden tegen 2030 voor en door de burger. We willen ons daarvoor, samen met de gemeente Helmond, namens de Brainportregio kandidaat stellen. Daartoe is het afgelopen jaar een projectorganisatie opgezet en een plan van aanpak geschreven om te komen tot een bidbook. De geplande start van de missie was het najaar van 2020, maar de lanceringsdatum is uitgesteld. De feitelijke lancering zal naar verwachting in het voorjaar van 2021 plaatsvinden. Daar bereiden we ons nu op voor.

Circulaire economie

Cirkelstad
Samen met de Provincie hebben we in 2020 gewerkt aan het opbouwen van een Eindhovense tak van Cirkelstad. In de Green Business Club Spoorzone is een werkgroep Circulaire Economie actief. Hieraan nemen we deel om een bijdrage te leveren aan kansen die bedrijven in de Spoorzone zien om circulair te gaan werken.

E-waste Race
We hebben de E-Waste Race gefaciliteerd en mede mogelijk gemaakt. Door de corona-maatregelen kon de E-waste Race Eindhoven in maart 2020 niet in dezelfde vorm plaatsvinden als de afgelopen jaren. De organisatie heeft hier zeer snel op gereageerd door een digitaal lespakket te ontwikkelen, waardoor alsnog via de scholen bewustzijn bij kinderen op gebied van e-waste gecreëerd is.

The New Block
Tijdens de Dutch Design Week 2020 is The New Block (voorheen: Circulab) geopend. Dit nieuwe ‘clubhuis voor circulair bouwen’ heeft als doel om een fysieke plek te creëren waar lokaal samenspel op het gebied van circulariteit kan ontstaan. Samen met het Klimaatnetwerk dat in 2020 is opgestart worden events over onderwerpen op gebied van duurzaamheid georganiseerd.

Circulaire woningbouw
Zowel in Bosrijk als op vier vastgoedlocaties elders in de stad hebben we door middel van tenders de markt met succes uitgedaagd om duurzame, circulaire woningbouwplannen te ontwikkelen. Dit uit zich in het volgende aanbod: veel meer prefab, hout, demontabel, flexibel, circulaire natuurlijke materialen (Strobouw) en hergebruik van materiaal.

Binnen het Pact met de woningcorporaties lopen diverse initiatieven om circulair te bouwen, slopen en renoveren. Waar in 2020 de kennis is opgedaan kan deze in 2021 vertaald worden naar meer uniform opdrachtgeverschap.

Circulaire school
Onder ons bouwheerschap is in 2020 gestart met de bouw van de school aan de Avignonlaan. Vernieuwend opdrachtgeverschap in combinatie met een vroegtijdig bouwteam met de markt, heeft dit project tot een voorbeeld gemaakt. Dit heeft o.a. geleid tot hergebruik van de stalen constructie, vloerisolatie en kozijnen en een fundering die grotendeels uit circulair beton bestaat. De kennis en ervaring die we in dit traject opgedaan hebben bieden kansen voor projecten in de toekomst.

Wegenbouw
Bij de vervanging van het asfalt op de Insulindelaan, is asfalt gebruikt dat voor 50% uit hergebruikt oud asfaltgranulaat bestaat. Dit project kreeg de nodige aandacht in de vakmedia. De aanbesteding van dit project is de eerste waarbij we als opdrachtgever MKI (milieukostenindicator) hebben toegepast.

Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en woningbouw

Gebiedsontwikkeling
Door advisering op inhoud en proces hebben we duurzame ambities geborgd en uitwerking daarvan ondersteund in verschillende ontwikkelingen: Hooghlanden Grasrijk, Buurtschap Te Veld en diverse centrumprojecten. Door deze rol ook te pakken in gebiedsontwikkelingen als Knoop XL, Stationsgebied Zuid, VDMA, Campina, Strijp S, Stadionkwartier, Luchthavengebied, BIC Fase 2, Emmasingelkwadrant, Deken van Somerenstraat en Stadhuisplein, ontstaat inzicht in slimme koppelkansen. Al deze ontwikkelingen en projecten dragen nu bij (of gaan bijdragen) aan een duurzame en gezonde stad.
Hiervoor zijn we actief op zoek gegaan naar samenwerking, zowel in- als extern. Dit doen we door het houden van een simpel gesprek, lezingen, werksessies, rondleidingen, kennisateliers en inspiratiesessies waarin we vertellen wat we willen, waarom en hoe. We onderzoeken welke gezamenlijke ambities er zijn en hoe we de elkaar kunnen helpen. Hiervoor zijn ook hulpmiddelen ontwikkeld zoals het PDF Duurzame Ambities.

Het Pact
In het Pact hebben onverminderd doorgewerkt samen met de woningbouwcorporaties aan het verduurzamen van de woningvoorraad. Op basis van vier duurzaamheidspijlers:

• Duurzame energie en CO ₂ -neutraal
• Natuurlijke stad
• Duurzame materialen en gesloten kringlopen
• Aandacht voor (het effect op) mensen

Binnen het Pact lopen diverse initiatieven ten aanzien van circulair te bouwen, slopen en renoveren. We dagen onder andere gezamenlijk de markt uit om duurzame producten aan te bieden bij renovatie- en nieuwbouwprojecten en bepalen samen welke buurten als eerste aardgasvrij gemaakt kunnen worden. We werken samen de Transitievisie Warmte uit zoals in de pioniersbuurten ’t Ven, Generalenbuurt en Sintenbuurt en zetten de eerste stappen naar volgende buurten. Samen met onze partners binnen het Pact verstrekken we energieboxen en concrete energie-adviezen aan huurders.

Regeling Reductie Energieverbruik (RRE)
Door toekenning van de landelijke RRE-subsidie hebben we aan meerdere energiebesparingsprojecten een impuls kunnen geven. Het betreft onder andere ondersteuning van de werkzaamheden van vrijwilligersvereniging 040energie, project Energiebox en energie-advies bij VvE’s en op buurtniveau. De VVE’s zijn met circa 18.000 woningen verdeeld over 965 complexen in Eindhoven een significante doelgroep. Door Covid19 waren de mogelijkheden voor het houden van informatieavonden en persoonlijk advies aan huis zeer beperkt. Er is daarom ingezet op alternatieven zoals webinars en advies via videobellen en het uitvoeren van warmtescans. De RRE-subsidie is vanwege Covid19 met drie maanden verlengd tot 31 maart 2021. Afhankelijk van een nieuwe overheidsbijdrage hopen we dit traject ook na maart 2021 te continueren.

Energiearmoede
Vanaf eind 2020 werken we mee in een 3-jarig Europees project waarin we de belemmeringen en mogelijkheden onderzoeken van huishoudens die kampen met armoede en een stijgende energierekening. Dit zal gebeuren in nauwe samenwerking met Project Energiebox, waarbij energiecoaches op verzoek langs gaan bij geïnteresseerde bewoners. Zij nemen een ‘energiebox’ mee bij hun bezoek waarin concrete instrumenten zitten om energie in de woning te besparen zoals spaarlampen en radiatorfolie.

Mobiliteit

Raadsbesluit stappenplan nul-emissiezone binnen de Ring
De gemeenteraad heeft het stappenplan voor een nul-emissiezone binnen de Ring vastgesteld (september 2020).
Een nul-emissiezone is een zeer effectief instrument in het reduceren van de uitstoot van CO2 door stedelijk verkeer. De zone levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen en zorgt voor verbetering van de luchtkwaliteit en daarmee een bijdrage aan een gezonde stad. Eindhoven spreekt de ambitie uit dat in 2030 alle verkeer binnen de Ring zonder uitstoot van schadelijke stoffen rijdt. Stapsgewijs worden de toegangseisen van de huidige milieuzone voor schoon vrachtverkeer aangescherpt richting een nul-emissiezone voor alle voertuigen. Een belangrijke mijlpaal is het invoeren van een nul-emissiezone voor vrachtauto’s en bestelauto’s en autobussen in 2025. Eindhoven sluit daarbij aan bij landelijke afspraken en richtlijnen die zijn vastgelegd in de Uitvoeringsagenda Stadslogistiek die begin 2021 wordt ondertekend.

Verkenning mogelijkheden stimuleren bouwhub
Eindhoven heeft een grote bouwopgave de komende jaren. Meer dan 13.000 woningen staan gepland tot en met 2022. Daarvan zal ongeveer de helft worden gerealiseerd in hoogbouwprojecten in het centrum van de stad,. Alle bouwprojecten tezamen zorgen voor een stijging van het bouwverkeer in en rondom de stad.
Het slimmer organiseren van de logistiek van en naar de bouwplaats (zgn. bouwlogistiek) zorgt ervoor dat het
bouwverkeer vermindert en de uitstoot van CO ₂ afneemt. Een initiatief uit de bouwwereld heeft geleid tot een
vergevorderd plan voor opening van een bouwhub aan de rand van de stad. De gemeente werkt aan een voorstel om het gebruik van een bouwhub door projectontwikkelaars en aannemers te stimuleren.

MaaS-pliot zakelijke reizen gemeente Eindhoven (vertraagd door de corona)
Eindhoven doet sinds 2019 mee aan één van de MaaS-pilots (Mobility as a Service) van het ministerie van
Infrastructuur en Waterstaat. Met onze partners ASML, Brainport en MaaS-dienstverlener TURNN zijn we in 2020
enthousiast van start gegaan. Met de Turnn-app kan je een duurzame reis plannen, boeken en betalen. Reizen met
openbaar vervoer, deelauto’s, deelfietsen, gemeentelijke dienstfietsen, elektrische dienstauto’s: alles via één app.
Door corona is de uitrol van MaaS uitgesteld van 2020 naar 2021. Covid-19 en de bijbehorende maatregelen
hebben zakelijk reizen en woon- werkverkeer namelijk zo goed als stil gelegd. Daardoor is de testfase opgeschoven
naar januari 2021. Als corona het toelaat zal de lancering voor de gemeente Eindhoven naar verwachting in
april 2021 plaats gaan vinden.

Bedrijvigheid

De Hurk
Met VNO-NCW zijn we in 2020 op De Hurk een traject gestart om samen met ondernemers te verduurzamen. Zo wordt daar onder andere gekeken naar de kansen voor duurzame opwek van energie, duurzame warmte, ontharden en vergroenen.

Flight Forum
Op Flight Forum is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar het zelf opwekken van zo veel mogelijk energie en deze uit te wisselen met de naastgelegen kantoorpanden. De businesscase is positief en de ondernemers zijn benaderd. In 2021 werken we verder aan de uitvoering, waaronder het leggen van zonnepanelen en de mogelijkheden om de energie onderling uit te wisselen door middel van een handelsplatform.  

Toezicht en Handhaving
Vanuit toezicht en handhaving is, net zoals voorgaande jaren, energietoezicht meegenomen. Daarnaast is voor alle bedrijven onderzocht of ze aan de informatieplicht voldeden en kunnen we gaan controleren of ze aan het activiteitenbesluit voldoen, waarin is opgenomen dat energiemaatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen, genomen moeten worden. Als bedrijven niet voldoen aan de informatieplicht of het activiteitenbesluit, wordt hierop gehandhaafd.

Green Deal Zorg
Van de vijf bedrijven van de Green Deal Zorg 1.0, hebben twee bedrijven het bronzen keurmerk en één bedrijf het zilver keurmerk op de milieu thermometer zorg behaald. Wanneer de Green Deal Zorg op 1 april 2021 afloopt zullen alle vijf de bedrijven minimaal het bronzen keurmerk hebben. Door het succes willen deze bedrijven na april 2021 doorgaan en de komende 3 jaar toewerken naar het zilveren en gouden keurmerk. Door het grote succes gaan we een tweede deal maken met regionale bedrijven die voor het bronzen keurmerk zullen gaan. Zo zetten wij de kennis we als gemeente met deze partijen hebben opgedaan ook in voor omliggende gemeenten en bedrijven.

Bedrijfsvoering

Ambtelijke huisvesting (contract SVGG)
Samen met het consortium Impuls hebben we in 2020 de duurzame upgrade van het Stadhuis afgerond. Daarbij zijn we nog een stap verder gegaan als oorspronkelijk voorzien en zijn het Stadhuis en de Stadhuistoren deze zomer
volledig aardgasloos gemaakt. Gezamenlijk zijn deze panden nu van energielabel G (Stadhuistoren) en E (Stadhuis) naar label A++ gegaan. Een bijzondere prestatie die veel publiciteit heeft gegenereerd en waarvoor we de Cobouw Awards 2020 in de categorie Duurzaamheid hebben gewonnen.

Eigen vastgoed (programma SVV)
In 2020 zijn we aan de slag gegaan met de verduurzaming van een groot deel van de kernportefeuille van ons eigen vastgoed. Dit is vooral gericht geweest op de eerste fase van verduurzaming: monitoring (bijna alle panden zijn nu voorzien van slimme meters), PV-panelen, dakisolatie en ledverlichting. De verduurzamingswerkzaamheden voeren we gefaseerd uit. Daarnaast heeft de focus gelegen op het verkrijgen van subsidies en monitoring van het verbruik.
Hiermee hebben we eind 2020 1,8 miljoen kg CO ₂ -reductie gerealiseerd. In 2021 gaan we door met verduurzaming van de volledige kernportefeuille. Hierover zal nog aanvullende besluitvorming plaats vinden.

Gekoppeld hieraan werken we binnen SVV ook samen met de vier Eindhovense woningbouwcorporaties en het PEK (Platform Eindhovense Klantenraden) aan de realisatie van het Pact (waarin de gezamenlijke ambities voor het verduurzamen van het vastgoed van de corporaties en de gemeente zijn vastgelegd) en aan het Vliegwiel. In het Pact is eind 2020 gestart met de overgang van de ‘startfase’ met pilotprojecten naar een bredere samenwerking bijvoorbeeld op het gebied van het gezamenlijk inkopen te beginnen met isolatiemateriaal. Binnen het Vliegwiel is in 2020 de samenwerking met diverse schoolbesturen en zorginstellingen opgestart en zijn op enkele scholen PV-panelen gelegd. 

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI)
Voor de monitoring van MVI maken we gebruik van MVI ZET: Zelf Evaluatie Tool. Dit instrument maakt het mogelijk voor zeven MVI thema’s ambitie en uitvraag in de markt tegen elkaar af te zetten. Hierbij gaat het om Milieuvriendelijk Inkopen, Circulair Inkopen, Biobased Inkopen, Innovatief Inkopen, Internationale Sociale Voorwaarden (ISV), Social Return on Investment (SROI) en MKB vriendelijk inkopen. In 2020 is MVI ZET bij ca. 90% van de 75 unieke aanbestedingen (93 percelen) ingevuld door verschillende (inkoop)teams binnen de organisatie. Dit geeft een goed beeld van de borging van MVI binnen onze organisatie. Bij 53,5% van de aanbestedingen zijn minimaal drie MVI-thema’s toegepast. In 2019 was dit nog maar bij 36%. Deze ontwikkeling laat duidelijk zien dat we op gebied van MVI steeds meer criteria (eisen, wensen en contractvoorwaarden) uitvragen daarmee de lat blijven verhogen.
Er werd in 2020 voornamelijk uitgevraagd naar Milieuvriendelijk Inkopen. In 81% van de aanbestedingen werd dit thema uitgevraagd, gevolgd door ISV (56%), SROI (43%), Circulair inkopen (40%), MKB-vriendelijk(28%), Innovatief Inkopen (13%) en Biobased Inkopen (5%).